9. ROCZNICA OTWARCIA MNS–CDP

Zapraszamy na obchody 9. rocznicy otwarcia Muzeum Narodowego w Szczecinie - Centrum Dialogu Przełomy.

Między 20 a 25 stycznia 2025 roku przygotowaliśmy dla Państwa prawdziwy festiwal atrakcji - wystawy, wykłady, debaty, spotkania, promocje książek, projekcje filmowe, koncert oraz kreatywne warsztaty.

Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny!

PROGRAM

20 STYCZNIA 2025 | PONIEDZIAŁEK
10.00 | Gala konkursu dla przedszkoli „Śpiewający mały patriota”
17.00 | Pokaz filmu dokumentalnego „Potop. Postscriptum” w reż. Łukasza Czajki

21 STYCZNIA 2025 | WTOREK
12.00 | Otwarte spotkanie prasowe poświęcone obchodom oraz wernisaż prasowy „Być wolnym, 
               nosząc kajdany – motyw niewoli w zbiorach MNS–CDP”
17.00 | Spotkanie z Michałem Siedziako, autorem książki „Marian Jurczyk (1935-2014). Biografia 
               polityczna szczecińskiej legendy Solidarności”

22 STYCZNIA 2025 | ŚRODA 
17.00 | Spotkanie z darczyńcami MNS–CDP
17.30 | Otwarcie wystawy „Być wolnym, nosząc kajdany – motyw niewoli w zbiorach MNS-CDP” oraz 
               spotkanie z kuratorką – Paulą Sendrą 
18.00 | „Zniewoleni 2025” – debata pokoleń o różnych rodzajach niewoli kiedyś i dziś

23 STYCZNIA 2025 | CZWARTEK
10.00 | Warsztaty historyczne dla przedszkolaków
12.00 | Pokaz dla szkół filmu dokumentalnego „Trzy dni w Szczecinie” w reż. Leslie Woodhead’a  
17.00 | Promocja książki „II wojna światowa. Piekło pod Szczecinem” Agnieszki Kuchcińskiej- Kurcz 
               oraz debata „Totalitaryzm - przestroga czy pokusa dla dzisiejszego świata?” z udziałem 
               historyków

24 STYCZNIA 2024 | PIĄTEK 
10.00 | Warsztaty dla seniorów „Mapy pamięci – święta prywatne”
12.00 | Pokaz otwarty filmu Trzy dni w Szczecinie w reż. Leslie Woodhead’a
17.00 | „Przełomy na prowincji, czyli różne pamięci i niepamięci” – spotkanie z Moniką Kołacz

25 STYCZNIA 2025 | SOBOTA 
12.00 | „Świat, który miał nie przetrwać – Jacek Nieżychowski i inni ziemianie na Pomorzu Zachodnim 
               po 1945” – debata z udziałem rodzin ziemiańskich
14.00 | Pokaz filmu dokumentalnego „Potop. Postscriptum” w reż. Łukasza Czajki

 

PROJEKCJA FILMU POTOP. POSTSCRIPTUM

Zapraszamy w poniedziałek, 20 stycznia 2025 r., o godz. 17.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na pokaz filmu dokumentalnego pt. „Potop. Postscriptum” w reżyserii Łukasza Czajki. Wstęp wolny.

Film przybliża kulisy powstawania jednego z najważniejszych filmów w historii polskiej kinematografii – „Potopu” Jerzego Hoffmana. Ukazuje on nie tylko zmagania reżysera z trudną sytuacją polityczną lat 70., ale także techniczne wyzwania oraz oczekiwania społeczne związane z realizacją tego monumentalnego przedsięwzięcia. Dzięki archiwalnym materiałom filmowym i wywiadom z twórcami, widzowie będą mogli poznać historie stojące za powstaniem filmu nominowanego do Oscara w 1974 roku, a także zgłębić fascynującą biografię Jerzego Hoffmana.

Film powstał przy wsparciu Telewizji Polskiej i Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego.
Reżyseria i scenariusz: Łukasz Czajka
Zdjęcia: Kacper Czubak, Filip Cichecki
Dźwięk: Paweł Uszyński, Jacek Gruszka, Anna Rok, Irena Jakuszewska, Piotr Pastuszak
Montaż: Urszula Klimek-Piątek
Obsada: Jerzy Hoffman, Daniel Olbrychski, Andrzej Haliński, Jerzy Fedorowicz, Anna Bohdziewicz, Piotr Zwierzchowski, Iwona Kurz, Andrzej Kowalczyk, Jacek Szczerba, Piotr Kurpiewski
Produkcja: Silver Frame
Producenci: Stanisław Zaborowski, Daria Maślona
Koprodukcja: Telewizja Polska, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny
Dystrybucja: Telewizja Polska, Silver Frame

MARIAN JURCZYK. BIOGRAFIA POLITYCZNA SZCZECIŃSKIEJ LEGENDY SOLIDARNOŚCI

Zapraszamy we wtorek, 21 stycznia 2025 r., o godz. 17.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na spotkanie z dr. Michałem Siedziaką, historykiem, autorem książki pt. „Marian Jurczyk (1935–2014) Biografia polityczna szczecińskiej legendy »Solidarności«”.

Spotkanie zostało zorganizowane specjalnie na prośbę publiczności uczestniczącej w październikowej promocji książki. Wstęp wolny.

 „Solidarność” jak każda rewolucja – nawet pokojowa – wywróciła do góry nogami dotychczasowy porządek społeczny. Zmieniła losy milionów ludzi, przed niektórymi otwierając drogę do niewyobrażalnej wcześniej kariery […]. Bohater tej książki z magazyniera stał się najpierw ważnym liderem największego w naszych dziejach związku zawodowego, a później senatorem RP i prezydentem Szczecina. W błyskotliwie opisanej przez Michała Siedziako powikłanych losach Mariana Jurczyka dostrzec można zarówno jasne, jak i ciemne strony wielkiej zmiany, jaka stała się udziałem Polaków na przełomie XX i XIX wieku” – ocenił prof. Antoni Dudek.
Na promocję książki w MNS–CDP przyszło ponad siedemdziesiąt osób, przede wszystkim związanych ze środowiskiem Stowarzyszenia Grudzień '70 – Styczeń '71 oraz KNSZZ „Solidarność 80”. Książka ukazała się na rynku tuż przed promocją, więc publiczność zaproponowała, aby zorganizować kolejne spotkanie, gdy już wszyscy przeczytają książkę, której autor nie uchylał się przed przywołaniem najtrudniejszych i najbardziej kontrowersyjnych elementów biografii Mariana Jurczyka.

Michał Siedziako – historyk i politolog, doktor nauk społecznych. Adiunkt w Instytucie Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie Uniwersytetu Szczecińskiego, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Szczecinie. Od 2021 r. współredaktor „Kroniki Szczecina”. Autor m.in. monografii Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL (1952–1989) (2018).

BYĆ WOLNYM, NOSZĄC KAJDANY – MOTYW NIEWOLI 
W ZBIORACH MNS–CDP

22 stycznia - 27 kwietnia 2025
Muzeum Narodowe w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy, pl. Solidarności 1

Kuratorka: Paula Sendra
Współpraca kuratorska: Kamila Krężel, Iga Ranoszek-Bieńkowska

Zapraszamy w środę, 22 stycznia 2025 r., o godz. 17.30, na wernisaż "Być wolnym, nosząc kajdany – motyw niewoli w zbiorach MNS–CDP", będący jednym z wydarzeń organizowanych w ramach obchodów 9. rocznicy otwarcia Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy.

Wydarzeniem towarzyszącym wernisażowi będzie debata pokoleń na temat różnych rodzajów niewoli kiedyś i dziś. W spotkaniu wezmą udział Oliwia Pulkowska, psycholożka, absolwentka US, psychoterapeutka systemowa, zajmująca się wspieraniem dzieci, młodzieży i osób dorosłych w kryzysie psychicznym oraz Marcin Giedziun, nauczyciel przedmiotów zawodowych w Technikum Technologii Cyfrowych w Szczecinie, opiekun pracowni druku 3D, inicjator i organizator wydarzeń integrujących lokalną społeczność i promujących wykorzystanie technologii w codziennym życiu.

Wystawę można będzie zwiedzać do 27 kwietnia 2025 r. w sali edukacyjnej/magazynie otwartym MNS–CDP.

Na ekspozycji zostały zaprezentowane zbiory ukazujące różne oblicza niewoli i mechanizmy walki z nią oraz sposoby zachowania poczucia wolności w warunkach, w których zdawałoby się to niewykonalne.

Wprowadzeniem do wystawy jest opowieść o losach Polaków pozbawionych swojego kraju przez zaborców, nie zapomnieli oni jednak o polskości i szukali okazji, by zawalczyć o wolność. Zwieńczeniem tej walki okazała się pierwsza wojna światowa i jej koniec, będący zarazem nowym początkiem dla Polski. Wolność, nie na długo odzyskaną, Polacy znów utracili zaledwie dwie dekady później. Drugowojenną niewolę prezentują na wystawie losy jeńców, ofiar zsyłek, więźniów obozów koncentracyjnych. Rok 1945 ponownie zawiódł Polaków, objawił nowy rodzaj kajdan – komunistyczny totalitaryzm, gdzie bohater staje się postacią wyklętą. Dalsza część wystawy to droga przez lata absencji wolności politycznej w kraju, tym trudniejszej, że skrzętnie maskowanej, bo oficjalnie przecież władze zezwalały Polakom brać udział w wyborach. Na wystawie pokazano zniewolenie obywateli przez jedną partię i jedyną słuszną ideologię dopuszczaną przez państwo.

Dalsza narracja nawiązuje do zabranych obywatelom wolności słowa i dostępu do faktów. Tylko ci odważni żołnierze wolności nieśli słowo prawdy, tworząc tym samym drugi obieg informacji. Wszechobecną kontrolę symbolicznie przypomina dobrze znany w tamtych latach stempel „Ocenzurowano”. Strajk, synonim PRL-owskiej walki o wolność, pokazano w dwóch obliczach, jako walkę o swobodę polityczno-społeczną oraz starania o wolność ekonomiczną i godny byt.

Zakończeniem wystawy są prezentacje dwóch dróg zniewolenia, jakie spotykały opozycjonistów. Jedną była utrata wolności poprzez internowanie, a drugą – pozbawienie możliwości mieszkania w swojej ojczyźnie, czyli bilet w jedną stronę. Wystawa nie daje odpowiedzi na pytanie, czy Polacy wygrali swoją walkę. Ta kwestia pozostaje otwarta.

POKAZ FILMU DOKUMENTALNEGO "TRZY DNI W SZCZECINIE"

Zapraszamy w piątek, 24 stycznia 2025 r., o godz. 12.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na pokaz filmu dokumentalnego pt. "Trzy dni w Szczecinie" w reż. Lesliego Woodhead'a.

Seans adresowany jest głównie do młodzieży i seniorów, ale udział w pokazie może wziąć każdy zainteresowany. Wstęp wolny.

Trzy dni w Szczecinie – fabularyzowany dokument (docudrama) w reżyserii Lesliego Woodhead'a i według scenariusza Bolesława Sulika – przypomina spotkanie strajkujących w Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego z I sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem wraz innymi przedstawicielami władz partyjno-państwowych (premier Piotr Jaroszewicz, szef MSW Franciszek Szlachcic, gen. Wojciech Jaruzelski) 23–25 stycznia 1971 r. Spotkanie w stoczni trwało 9 godzin i zostało potajemnie nagrane przez robotników. Dzięki temu świat dowiedział się o szczecińskim strajku – na Zachód wyciekły stenogramy ze spotkania. Na ich podstawie napisano kilka książek, nakręcono też w 1976 r. Manchesterze film Trzy dni w Szczecinie (brytyjskie studio Granada, producent filmu, zaproponowało polskim władzom, aby dokument nakręcić w na terenie szczecińskiej stoczni – te jednak kategorycznie odmówiły). Głównym konsultantem filmu został lider strajku Edmund Bałuka, któremu udało się kilka lat wcześniej uciec na Zachód. Strajkujących robotników odgrywają popularni – w tamtym czasie – angielscy aktorzy. W rolę Edmunda Bałuki, przewodniczącego Komitetu Strajkowego wcielił się aktor angielski Kenneth Colley (zagrał m.in. w Gwiezdnych wojnach: części V – Imperium kontratakuje i części VI – Powrót Jedi jako Admiral Piett), a w Edwarda Gierka – Leslie Sands (zagrał m.in. w Świętym, Cluff, Z-Cars).

Premiera filmu w Szczecinie miała miejsce dopiero w styczniu 2013 r. Od 2016 r., w każdą rocznicę strajku, MNS–CDP zaprasza na pokazy filmu, przypominającego ważny fragment powojennej historii miasta.

PROMOCJA KSIĄŻKI AGNIESZKI KUCHCIŃSKIEJ-KURCZ 
„DRUGA WOJNA ŚWIATOWA. PIEKŁO POD SZCZECINEM”

Zapraszamy w czwartek, 23 stycznia 2025 r., o godz. 17.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na promocję książki Agnieszki Kuchcińskiej-Kurcz pt. „Druga wojna światowa. Piekło pod Szczecinem”. Promocji towarzyszyć będzie debata nt. nazizmu na Pomorzu Zachodnim i o jego konsekwencjach.

W spotkaniu, oprócz autorki książki, uczestniczyć będą historycy Gzegorz Kiarszys (US), Tomasz Ślepowroński (US) oraz Wojciech Wichert (IPN).

Publikacja towarzyszy wystawie pod tym samym tytułem, którą od listopada można oglądać na pl. Solidarności. To opowieść o przyczynach zmiany, a potem przerwania historii niemieckiego Stettina i prowincji Pommern, która dokonała się wskutek działania ideologii nazistowskiej i wywołanej przez nią drugiej wojny światowej. W publikacji przypomniane zostały dobre czasy tych ziem, które przypadły na przełom XIX i XX wieku, okres przejściowy po zakończeniu pierwszej wojny światowej, kończący epokę dobrobytu i spokoju, przez międzywojnie – moment narodzin i rozwoju nazizmu. Ideologia nazistowska, gorąco popierana przez mieszkańców Provinz Pommern, oznaczała koszmar dla jej przeciwników, a potem dramat wojenny. Jeden z głównych wątków publikacji koncentruje się wokół korzyści, jakie odnosiło miasto dzięki konfliktowi wojennemu, m.in. dzięki pracy robotników przymusowych, a pierwszymi byli Polacy, którzy pojawili się w Stettinie już 18 września 1939 r. Stanowili najliczniejszą grupę niewolników III Rzeszy, pracujących w regionie aż do końca wojny. Kolejny istotny wątek to historia fabryki benzyny syntetycznej pod Policami, na rzecz której pracowali robotnicy przymusowi, a także więźniowie obozów karnych i filii KL Stutthof. Krótko przed wejściem Armii Czerwonej na Pomorze Zachodnie tysiące więźniów straciło życie w marszach śmierci, kiedy ewakuowano obozy na Zachód. Publikacja opowiada też o wykorzystaniu dziś terenu pofabrycznego do działań edukacyjnych m.in. prowadzonych przez MNS–CDP.

Grzegorz Kiarszys, dr hab. prof. US, archeolog zatrudniony w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego. Prowadzi badania archeologiczne materialnych śladów współczesnych konfliktów zbrojnych oraz opuszczonych obiektów z okresu zimnej wojny. W swoich studiach wykorzystuje odtajnione zobrazowania satelitarne, raporty CIA, skanowanie laserowe, zdjęcia zwiadowcze z okresu drugiej wojny światowej i zimnej wojny oraz modelowanie SfM. Autor książki pt. „Atomowi żołnierze wolności. Archeologia magazynów broni jądrowej w Polsce”, w późniejszych latach pisał artykuły naukowe poruszające tematykę archeologii konfliktów. Współautor tekstu (obok Maksymiliana Dzikowskiego), który ukazał się w grudniu 2024 roku w czasopiśmie „Antiquity Journal” omawiającego bombardowania fabryki syntetycznych paliw płynnych w Policach. Autorzy wykorzystali w nim analizy zwiadowczych zdjęć lotniczych wykonanych przez 8. Amerykańską Armię Lotniczą, dokumenty historyczne oraz rezultaty współczesnych metod teledetekcyjnych i prospekcji terenowej.

dr Tomasz Ślepowroński, pracownik naukowy Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego, W swej działalności naukowej badał problemy związane ze stosunkami politycznymi pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną w kontekście sporu w Zatoce Pomorskiej (1985–1989), zajmował się też historią historiografii i dziejów instytucji naukowych na Pomorzu Zachodnim. Od 2009 r. pełni funkcję zastępcy dyrektora IHiSM. W 2009 r. przygotowywał wystawę: „Szczecin i jego mieszkańcy w okresie II wojny światowej”. W 2013–2014 przygotowywał wystawę stałą w PLM „Polskie Pomorze Zachodnie w latach 1945–2007”.Obecnie przygotowuje książkę: „Polityka NRD wobec nauki historycznej w erze Waltera Ulbrichta (1945\49–1971)”.  

Wojciech Wichert, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Szczecinie. Autor szeregu publikacji na temat III Rzeszy oraz polityki nazistowskich Niemiec w okupowanej Polsce. Zainteresowania badawcze to narodowy socjalizm, III Rzesza, druga wojna światowa, Holokaust, faszyzm włoski. Najważniejsze publikacje: ,,Narodowy socjalizm w historiografii Republiki Federalnej Niemiec w latach 1986–2016” (książka); ,,National Socialism in the Historiography of the Federal Republic of Germany, 1945–2005”, [w:] ,,Reconstructing Historical Memories”, red. R. Mason, E. Zeiny; ,,Ustrój polityczno-administracyjny Okręgu Rzeszy Kraj Warty w latach 1939–1945 w świetle najnowszej historiografii Republiki Federalnej Niemiec”, [w:] ,,Polska pod okupacją 1939–1945", t. 2; „Poligon doświadczalny narodowego socjalizmu”; „Kraj Warty w latach 1939–1945 w świetle najnowszej historiografii Republiki Federalnej Niemiec”, [w:] ,,Polska pod okupacją 1939–1945”, t. 1. Członek redakcji periodyku IPN „Polish-Jewish Studies”.

PRZEŁOMY NA PROWINCJI

Zapraszamy w piątek, 24 stycznia 2025 r., o godz. 17:00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na spotkanie z Moniką Kołacz, autorką projektu „Przełomy na prowincji”.

W wydarzeniu wezmą również udział bohaterowie wspomnień zawartych w katalogu – wieloletni mieszkańcy gminy Dobra. Wstęp wolny.

Projekt „Przełomy na prowincji” upamiętnia wydarzenia, które miały miejsce w Szczecinie oraz jego okolicach, a które odegrały kluczową rolę w procesie odzyskiwania wolności przez Polskę po latach komunistycznego reżimu. Autorzy zbadali wpływ tych wydarzeń na życie mieszkańców miejscowości sąsiadujących ze Szczecinem, które w okresie PRL były typowymi wioskami pomorskimi, a obecnie stanowią część tzw. „sypialni” miasta. Przeprowadzono 10 wywiadów z mieszkańcami gminy Dobra, których wspomnienia stanowią ważną część tego przedsięwzięcia.

Efektem projektu jest katalog oraz plansze z portretami rozmówców. Podczas spotkania Monika Kołacz, popularyzatorka historii regionalnej i koordynatorka projektu, opowie o kulisach pracy nad projektem oraz znaczeniu lokalnych historii w kontekście ogólnopolskim.

Monika Kołacz jest założycielką i administratorką grupy na Facebooku „HISTORIE LOKALNE Bezrzecze i gmina Dobra”, przedstawicielką Stowarzyszenia "Historie Lokalne", a także autorką i koordynatorką projektu „Przełomy na prowincji”.

DEBATA "JACEK NIEŻYCHOWSKI I INNI ZIEMIANIE 
NA POMORZU ZACHODNIM PO 1945"

Zapraszamy w sobotę, 25 stycznia 2025 r., o godz. 12.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na spotkanie z przedstawicielami polskich rodzin ziemiańskich, które po drugiej wojnie osiedliły się na Pomorzu Zachodnim. Swój udział w wydarzeniu potwierdziła m.in. rodzina Nieżychowskich.

Spotkanie kończy rok Jacka Nieżychowskiego, który obfitował w mieście w wiele wydarzeń kulturalnych związanych z jedną z najbarwniejszych postaci powojennego Szczecina.

Jacek Nieżychowski, człowiek wielu talentów: aktor, śpiewak operetkowy, artysta kabaretowy, twórca m.in. Operetki Szczecińskiej czy Festiwalu Młodych Talentów, pochodził z rodziny ziemiańskiej. Po drugiej wojnie światowej kilkadziesiąt rodzin ziemiańskich, wygnanych z rodzinnych majątków, osiedliło się w pasie Ziem Zachodnich i Północnych, w tym na Pomorzu Zachodnim. W Szczecinie zamieszkali m.in. Wielopolscy, Gniewoszowie, Niegolewscy, Kochanowscy, Ruszczycowie, potomkowie Około-Kulaków, Kwileckich, Wybranowskich, czy Jasieckich. Próbowali ułożyć sobie życie w państwie, traktującym ich jak wrogów. Choć pochodzeniem nie pasowali do ustroju komunistycznego, który oznaczał kres kultury ziemiańskiej, okazywali się przydatni w instytucjach, gdzie brakowało fachowców. Niektórzy pracowali m.in. na wyższych uczelniach, w gospodarce morskiej, przez pierwsze lata po wojnie w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich (przekształconych później w Państwowe Gospodarstwa Rolne). Ci, którzy mieli mniej szczęścia imali się różnych zajęć, wielu młodych ziemian dopiero po najgorszym okresie stalinizmu mogło próbować dostać się na wyższe uczelnie.

Przypadek Jacka Nieżychowskiego, mimo niesprzyjającemu okresowi w historii żyjącego według własnych zasad, warto przypomnieć w czasach, gdy mówi się przede wszystkim o chłopskich korzeniach zdecydowanej większości Polaków. Kultura ziemiańska to już właściwie tylko wspomnienie, tym bardziej nie warto wykasowywać go z pamięci.