Jestem blisko – bo najważniejsza jest obecność i wsparcie chorego

– Diagnoza onkologiczna to moment kryzysu. Wprowadza do naszego życia poczucie zagrożenia i niepewność dalszego losu. Z tych niepokojów rodzi się lęk, strach, przygnębienie oraz smutek. Przeżywane w trakcie diagnozy i procesu leczenia emocje i odczucia są zależne od etapu choroby, stopnia jej nasilenia, predyspozycji chorego oraz od aury jego najbliższego otoczenia. Już od pierwszych chwil, życie po diagnozie trzeba ułożyć na nowo. Dotyczy to zarówno sytuacji chorego, jak i jego bliskich. Mądre wsparcie osoby chorej to ogromna sztuka – podkreśla Joanna Pruban, psycholog, specjalista psychoonkologii, pedagog, Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży, Instytut Matki i Dziecka w Warszawie, członek zarządu Stowarzyszenia SARCOMA. Nadzieję chorym daje też rozwój diagnostyki molekularnej i terapii celowanych, które w ostatnich latach zmieniają oblicze nowotworów. Dzięki nim raka w wielu przypadkach można dziś wyleczyć lub traktować jak chorobę przewlekłą.

Obecnie nowotwory złośliwe należą do najczęstszych z chorób dotykających ludzkość. Rak staje się chorobą przewlekłą – zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów w 2019 r. na nowotwór zachorowało ok. 170 000 osób.[1] Mimo postępu medycyny i faktu, że raka można dziś w wielu przypadkach skutecznie leczyć, to stereotypy są wciąż obecne w świadomości społecznej. To powoduje duże obciążenie psychiczne dla chorego i jego otoczenia. Jak pokazują ogólnopolskie badanie opinii społecznej Polacy bardzo często nie wiedzą, jak wesprzeć, co powiedzieć osobie bliskiej, u której zdiagnozowano chorobę nowotworową, a w jej obliczu czują bezradność.[2]

Każdy z nas w zetknięciu się z diagnozą nowotworową, bezpośrednio jako chory czy bliska osoba chorego może zareagować inaczej – w tym wszystkim najważniejsze jest to, aby dać sobie przestrzeń na panujące emocje. Warto pamiętać, że o pomoc i wsparcie można poprosić specjalistów takich jak: psycholog, psychoterapeuta, psychiatra, psychoonkolog - dotyczy to pacjenta, jak i osoby wspierające. 

– Terapia onkologiczna to nie tylko leczenie medyczne – w równym stopniu o sukcesie procesu leczenia decyduje właściwa opieka nad stanami psychicznymi i kondycja emocjonalna chorego. W kontekście schorzeń onkologicznych rola psychologa wydaje się nie do przecenienia. Relacja pacjenta 
z psychoonkologiem jest pełna bezpieczeństwa, ma szansę dać wsparcie nawet w najtrudniejszych sytuacjach, wpłynąć na obniżenie stresu, niepokoju i lęku. Potrzebować pomocy psychologa mogą również osoby, które towarzyszą chorym. Nikt z nas nie rodzi się z umiejętnością reagowania 
i odpowiedniego zachowania się w tak trudnej sytuacji, jaką jest choroba nowotworowa. Radzenia sobie i umiejętności postępowania w chwili, kiedy bliska osoba choruje na nowotwór, trzeba się nauczyć – wyjaśnia Joanna Pruban, psycholog, specjalista psychoonkologii.

We wsparciu osoby chorej najistotniejsze jest to, by w rozmowie osoba ta mogła wyrzucić z siebie wszystko co czuje i myśli. Czasami wystarczy po prostu być – wspólnie pomilczeć. Bliskość i spokojna, empatyczna rozmowa mają kojący wpływ i wzmacniają psychicznie. – Nie można powiedzieć choremu – „wiem, co czujesz”, bo zdrowa osoba nie wie. Nie można też powiedzieć – „będzie dobrze”, bo jak będzie, nie wiadomo. Zawsze trzeba mówić prawdę i słuchać z uwagą. Przekazywanie choremu rad typu – „zdrowo się odżywiaj”, „myśl pozytywnie”, „nie poddawaj się” – mogą go zamknąć w sobie. Te słowa nie wnoszą nic do pozytywnego samopoczucia osoby chorej. Bo jak je wcielić w życie? – tłumaczy Joanna Pruban. – Czasem wydaje się osobom wspierającym, że w trudnej sytuacji musi zabrzmieć z ich strony coś wielkiego, mocnego. Wielkie i mocne zaś jest to, że bliska osoba jest blisko – dodaje.

Wartościowym wsparcie osoby chorej jest także wsparcie merytoryczne np. poprzez poszukiwanie informacji na temat choroby i aktualnie dostępnych metod diagnostyki i leczenia. Dzięki osiągnięciom współczesnej medycyny oraz odpowiednio szybkiej i nowoczesnej diagnostyce, nowotwory można 
w wielu przypadkach wyleczyć lub traktować jak choroby przewlekłe. Obecnie na podstawie badań genetycznych, które dają informacje o zmianach w genach i białkach, dobierane są terapie celowane 
z wykorzystaniem leków, które blokują wzrost i rozprzestrzenianie się nowotworu poprzez bezpośrednie oddziaływanie na określone cząsteczki tzw. cele molekularne. Wiedza dotycząca profilu genetycznego danego pacjenta umożliwia też często nie tylko samo leczenie, ale też monitorowanie procesu terapeutycznego, zapobieganie i diagnozowanie chorób.

– Osoby chore na nowotwór potrzebują wsparcia, kontaktu z otoczeniem, świadomości, że są nadal normalnymi ludźmi, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji. Rak niejednokrotnie wiąże się ze wstydem, poczuciem winy, złością, smutkiem, żalem, lękiem, z poczuciem zagrożenia. To powoduje duże obciążenie psychiczne dla chorego i jego otoczenia. Radzenia sobie z chorobą nowotworową można się jednak nauczyć – puentuje Joanna Pruban. 

Zachęcamy do zapoznania się z materiałami zgromadzonymi na stronie internetowej kampanii „Tylko dwa słowa”: www.tylkodwaslowa.pl.

[1] Krajowy Rejestr Nowotworów, Baza danych o nowotworach, https://onkologia.org.pl/pl

[2] Badanie opinii społecznej przeprowadzone w lipcu 2022 r. przez Centrum Badawczo-Rozwojowe Biostat, na reprezentatywnej próbie badawczej 1000 osób metodą CATI, https://tylkodwaslowa.pl/wp-content/uploads/2023/02/Raport-z-badania-opinii-spolecznej.pdf