Muzeum Narodowe: CZTERY PORY SZTUKI

ZIMA

„Living in the Present Future” to wystawa przygotowana wspólnie przez szczecińskie muzeum i duńskie Bornholms Kunstmuseum. Od października bieżącego roku jest już pokazywana na bałtyckiej wyspie, w styczniu zostanie zaprezentowana w Szczecinie (wernisaż zaplanowano na 23 stycznia 2020 roku). Kilkunastu artystów z Polski i Danii podejmuje wątek redefinicji człowieczeństwa i jego przyszłości, podkreślając coraz silniejszą fuzję ciała i świadomości z najnowszymi technologiami. Eksponując zapoznaną łączność człowieka z naturą i nie-ludzkimi formami życia, stawiają w centrum uwagi nowy etyczny i egzystencjalny wymiar człowieczeństwa w obliczu szybko zmieniającego się świata. Wśród artystów: Roman Lipski, Amalie Smith, Lea Guldditte Hestelund, Artur Malewski, Ewa Juszkiewicz, Emil Westman Hertz, Izabella Gustowska, Aneta Grzeszykowska, Peter Frimand oraz SUPERFLEX. Kuratorkami wystawy są Magdalena Lewoc i Marlena Chybowska z MNS oraz Mathilde Renberg z Bornholms Kunstmuseum. Warto podkreślić, że wystawa będzie pokazywana w wyremontowanych salach Muzeum Sztuki Współczesnej (projekt „Multimedialne Muzeum Sztuki Współczesnej w Szczecinie – etap III”, finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Województwa Zachodniopomorskiego).

W Centrum Dialogu Przełomy w styczniu zostanie otwarta ekspozycja „Sybiraków Ziemia Obiecana”, związana z 80. rocznicą pierwszej wielkiej wywózki Polaków z Kresów II RP w głąb Związku Radzieckiego. Zostaną na niej zaprezentowane mało znane dokumenty i fotografie ukazujące losy między innymi części Sybiraków, którzy po wyjściu z terytorium ZSRR razem z armią generała Władysława Andersa znaleźli się w Afryce. Wystawa przygotowana przez Anetę Popławską-Suś oraz Paulę Sendrę pokazywana będzie do końca marca 2020 roku.

Na początku marca kolejny międzynarodowy projekt, tym razem powstały we współpracy z Gruzińskim Muzeum Narodowym. Wystawa „Henryk Hryniewski. Polski malarz w Gruzji” będzie pierwszą w Polsce prezentacją dorobku tego wybitnego, wszechstronnego artysty. Hryniewski był utalentowanym grafikiem, malarzem, ilustratorem, a także architektem. Jest autorem fasady i dekoracji wnętrza jednego z najwspanialszych monumentów architektonicznych w Tbilisi – gmachu Biblioteki Narodowej. Był również jednym z założycieli Państwowej Akademii Sztuki w Tbilisi, późniejszym jej wykładowcą. Ekspozycję przygotują Eka Kiknadze z Gruzińskiego Muzeum Narodowego, dr Piotr Rypson oraz Lech Karwowski i Marlena Chybowska-Butler z Muzeum Narodowego w Szczecinie.

WIOSNA

W maju w Centrum Dialogu Przełomy zostaną otwarte dwie ekspozycje. Na pierwszej z nich – „Moja Solidarność” – zostaną zaprezentowane obiekty pochodzące z archiwów rodzinnych szczecinian, dotyczące „Solidarności” i sposobów przechowywania pamięci o niej po delegalizacji w czasie stanu wojennego. Druga z wystaw – „Rodzina Wilkowskich” – powstaje w ramach międzynarodowego projektu „Upamiętnić ludzi – młodzież tworzy przyszłość” pod auspicjami Ministerstw Spraw Zagranicznych z Polski i Niemiec. Młodzież ze Szczecina oraz Nausterlitz wspólnie odwiedza miejsca pamięci związane z II wojną światową, dociera do rodzin, których członkowie byli ofiarami nazizmu. Plenerowa wystawa na placu Solidarności pokaże właśnie ich losy.

Po kilku latach przerwy związanej z remontem sal wystawowych w ramach projektu „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość”, dofinansowanego z programu Interreg VA (wspólnie z Pommersches Landesmuseum w Greifswaldzie), w maju 2020 roku znów będzie można podziwiać największe skarby kolekcji szczecińskiego muzeum. Do gmachu przy Wałach Chrobrego powrócą Krucyfiks Kamieński, rzeźbione kolumny z klasztoru w Kołbaczu czy Poliptyk Stargardzki. Nowa wystawa stała „Materia światła. Galeria sztuki średniowiecznej” poświęcona będzie sztuce i kulturze średniowiecznej Pomorza Zachodniego od czasów chrystianizacji do lat trzydziestych XVI wieku.  Zaprezentowane na niej dzieła, niegdyś funkcjonujące w przestrzeni sakralnej, związane są z najważniejszymi dla historii regionu ośrodkami, takimi jak Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Kołbacz czy Szczecin. Mają one charakter reprezentatywny dla wielu zagadnień typowych dla kultury i sztuki epoki. Ukazują też specyfikę sztuki pomorskiej w kontekście ówczesnych europejskich tendencji artystycznych. Kuratorką wystawy jest Kinga Krasnodębska z Działu Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Szczecinie. Otwarcie ekspozycji planowane jest na początek maja 2020 roku.

„Stany zmienne krajobrazu” to kolejna, po przebojowej wystawie „ZOOestetyka. Zwierzęta w sztuce”, przekrojowa prezentacja kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego w Szczecinie oraz Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie, poświęcona naturze jako jednemu z najczęściej artystycznie eksploatowanych tematów. Na wystawie zaprezentowanych zostanie kilkadziesiąt prac, począwszy od malarstwa, przez rzeźbę i fotografię do instalacji wideo nawiązujących tematycznie zarówno do tradycyjnej obecności natury w sztuce, jak najnowszych redefinicji przyrody pojawiających się na gruncie refleksji ekologicznej i filozoficznej. Wśród artystów między innymi: Tadeusz Dominik, Jan Tarasin, Józef Hałas, Izabella Gustowska, Jaan Toomik i Christian Niccoli oraz twórcy młodego pokolenia – Diana Lelonek, Tomasz Lazar czy Paweł Kula. Wystawie kuratorują Magdalena Lewoc oraz Marlena Chybowska-Butler.

Kolejny międzynarodowy projekt. „Od Čiurlionisa do Kairiūkštisa. Sztuka litewska w pierwszej połowie XX wieku” to tytuł ekspozycji przygotowanej we współpracy z Muzeum Narodowym im. M. K. Čiurlionisa w Kownie. Będzie to pierwsza w Polsce panoramiczna prezentacja zjawisk artystycznych w sztuce litewskiej przełomu XIX i XX wieku oraz pierwszych dekad ostatniego stulecia, intensywnie rozwijającej się w podobnym duchu i równolegle do polskiego modernizmu i wczesnej awangardy. W przestrzeni wczesnomodernistycznego gmachu MNS na Wałach Chrobrego zaprezentowanych zostanie ponad 60 starannie wyselekcjonowanych ze zbiorów kowieńskich dzieł takich artystów, jak Petras Kalpokas, Antanas Žmuidzinavičius, Adomas Varnas, Antanas Samuolis, Admomas Galdikas, Anatomas Gudaitis, Kazys Šimons, Adolfas Valeška, a także reprezentacja bogatej i wszechstronnej twórczości bodaj najsłynniejszego twórcy litewskiego przełomu wieków, uznawanego za narodowego wieszcza – Mikalojusa Čiurlionisa. Wystawę przygotowuje polsko-litewski duet kuratorski – Osvaldas Daugelis oraz dr Dariusz Kacprzak. Wernisaż jest zaplanowany na 19 czerwca 2020 roku.

LATO

Kiedy do kei przybiją jednostki słynnego Flisu Odrzańskiego, w salach muzeum przy Wałach Chrobrego zostanie otwarta wystawa, której główną bohaterką będzie właśnie Odra. Wystawa fotografii Götza Lemberga to współczesny portret rzeki. Wybrane kadry natury, składające się na osobistą, odwołującą się do tradycji malastwa pejzażowego, panoramę Odry stanowić będą inspirację do dyskusji o historii i dziedzictwie kulturowym Marchii i Pomorza. Latem Centrum Dialogu Przełomy zaprezentuje aż trzy nowe ekspozycje. Pierwsza z nich – „Obcy wśród swoich” – została przygotowana z okazji 75. rocznicy przejęcia Pomorza Zachodniego przez polską administrację. Na wystawę złożą się zdjęcia Stefana Cieślaka wykonane w pierwszych powojennych latach oraz zdjęcia pozyskane z Instytutu Zachodniego w Poznaniu, wykonane przez ekipę IZ, która zaraz po zakończeniu II wojny światowej została wysłana na Ziemie Zachodnie w celu udokumentowania stanu nieruchomości i ruchomości na obszarach przekazanych Polsce decyzją wielkich mocarstw. Kolejny projekt, zatytułowany „Wataha”, będzie opowiadać o wojnie polsko-bolszewickiej z 1920 roku. Na wystawie, przygotowanej wspólnie z Wojskowym Biurem Edukacji Publicznej, będzie można zobaczyć skany zdjęć, dokumentów i plakatów z okresu wojny. Trzecia z ekspozycji „Jedno plemię” poświęcona będzie „czasowi Solidarności” – momentowi niezwykłej jedności Polaków, którzy utworzyli ruch społeczny o skali nieznanej w świecie.

Gmach muzeum przy Wałach Chrobrego to przykład niezwykłego zakrzywienia czasu i przestrzeni. Można tu odbyć podróż do starożytnej Grecji (wystawa „Antyczne korzenie Europy”) albo zachwycić egzotycznym pięknem sztuki Czarnego Lądu (wystawy „W afrykańskiej wiosce”, „Między maską a fetyszem. Sztuka Afryki” oraz „Dzieci magii”). Od września będzie można jeszcze w mgnieniu oka skoczyć do… Meksyku. Katarzyna Findlik-Gawron z Działu Kultur Europejskich przygotowuje wystawę „Meksykańska sztuka ludów”. Na ekspozycji zobaczymy między innymi obrazy wykonane na tzw. papierze amaté z Xalitla, malowidła na deskach, tkaniny z Chiapas i Oaxaca, gliniane, wełniane i drewniane animalitos, zachwycające kunsztem, wyobraźnią autorów oraz niezwykłą ornamentyką. Meksykańska sztuka ludowa emanuje radością życia, charakteryzuje się wielobarwnością, ciekawymi formami, intrygującą tematyką. Jest synkretyczna jak kultura, której jest częścią – można odnaleźć w niej wzory wywodzące się zarówno z wielkich cywilizacji prekolumbijskich, jak i motywy pochodzenia hiszpańskiego. Kuratorką wystawy jest Katarzyna Findlik-Gawron.

JESIEŃ

W ostatnim tygodniu września w gmachu muzeum przy Wałach Chrobrego kolejne doniosłe wydarzenie. Otwarta zostanie druga z wystaw stałych powstałych w ramach unijnego projektu „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość” (Interreg VA). Na ekspozycji „Ukryte znaczenia. Sztuka na Pomorzu w XVI–XVII wieku” będzie można oglądać sztukę renesansu i baroku z terenów Pomorza w kontekście dzieł powstałych w innych częściach Europy. Zaprezentowane zostaną zabytki związane z pomorskimi rodami szlacheckimi oraz mieszczańskimi, a także obrazy powstałe na terenie Flandrii, Holandii i Włoch. Równolegle do opowieści o historii sztuki pomorskiej wystawa będzie mówić o sposobach tworzenia znaczeń w sztuce nowożytnej, a więc o dziełach sztuki jako nośnikach treści, a także o ukrytych w nich alegoriach i symbolach. Na ekspozycji obok obrazów i rzeźb można będzie obejrzeć wyroby złotnicze, ceramiczne, żeliwne płyty piecowe, a także przykłady dawnej broni. Kuratorką „Ukrytych znaczeń” jest Monika Frankowska-Makała.

I ponownie sztuka najnowsza. „[Made in America]” zaplanowana jest jako pierwsza odsłona prezentacji sztuki najnowszej z kolekcji Jacka Helgesena – norweskiego kolekcjonera mieszkającego w Szczecinie, posiadającego w swoim liczącym kilkaset dzieł zbiorze prace najbardziej znanych współczesnych artystów. W roku 2020 została zaplanowana wystawa współczesnej sztuki amerykańskiej – z dziełami takich artystów, jak Leon Golub, Andres Serrano, Thaddeus Strode i Fred Wilson.

Żonglerka czasoprzestrzenią trwa. Kolejny wystawiennicze projekty to podróż w odległą przeszłość oraz do odległych krajów… Ewa Prądzyńska z Działu Kultur Pozaeuropejskich Muzeum Narodowego w Szczecinie pracuje nad wystawą „Chrześcijaństwo w sztuce pozaeuropejskiej”. Chrześcijaństwo narodziło się w I wieku n.e. w Palestynie, a dzisiaj religię tę wyznaje 33% całej populacji, czyli blisko 2,5 miliarda ludzi mieszkających na wszystkich kontynentach świata. W ślad za religią wędrowały wzory, motywy, przedstawienia, na które zawsze nakładały się tradycje lokalne. Na wystawie zaprezentowane zostaną dzieła sztuki ilustrujące połączenie chrześcijańskiej tradycji ze spuścizną wielu kultur pozaeuropejskich. Wystawa jest przygotowywana we współpracy z Haus Völker und Kulturen w Sankt Augustin. Wernisaż w gmachu Muzeum Narodowego w Szczecinie przy Wałach Chrobrego planowany jest na początek października 2020 roku. Z kolei w Muzeum Sztuki Współczesnej na widzów czekać będą „Duety”, czyli polsko-kenijska wystawa realizowana jako część projektu „Transkulturowe perspektywy sztuki i edukacji artystycznej” („Transcultuiral Pespectives in Art And Art Education” – TPAAE). Jednym z celów projektu TPAAE jest wspieranie rozwoju sztuk wizualnych w regionie Kilifi poprzez badania i bezpośrednie interakcje. Projekt prowadzą Łukasz Jastrubczak, Zorka Wollny z Akademii Sztuki oraz Marlena Chybowska-Butler z Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Jesienią w Muzeum Historii Szczecina kolejna odsłona cyklu przybliżającego postaci, które odegrały istotną rolę w życiu Szczecina. Tym razem poświęcona polskiej architektce i urbanistce, malarce, animatorce kultury w powojennym Szczecinie – Helenie Kurcyuszowej. Kuratorkami wystawy są dr Anna Lew-Machniak i  Małgorzata Peszko.

Koniec roku w Muzeum Narodowym w Szczecinie zapowiada się niezwykle intensywnie i interesująco. Na placu Solidarności stanie plenerowa ekspozycja „Zło/Przypadek”, poświęcona ludziom Grudnia ′70, którym rewolta zmieniła całe życie. W zdecydowanej większości te osoby  przypadkiem stały się bohaterami wydarzeń i „przypadkiem” uwikłały się w wielką historię. Wystawę przygotowuje Agnieszka Kuchcińska-Kurcz.

Ostatni projekt w Muzeum Sztuki Współczesnej to wystawa retrospektywna przygotowana z okazji 80. urodzin znakomitej szczecińskiej rzeźbiarki Anny Paszkiewicz. Artystka w swojej twórczości łączy realizacje z zakresu monumentalnej rzeźby plenerowej z zainteresowaniem kameralnymi, studyjnymi formami rzeźbiarskimi. Tworzy w kamieniu, drewnie i brązie. Kilka monumentalnych prac artystki jest świetnie znanych mieszkańcom Szczecina – to dziś jedne z najbardziej popularnych szczecińskich pomników i rzeźb, między innymi „Bogusław i Anna Jagiellonka”, „Skrzydła”, „Macierzyństwo”. Na wystawie w Muzeum Sztuki Współczesnej zostaną zaprezentowane oryginalne obiekty rzeźbiarskie oraz dokumentacja dorobku twórczego artystki w formie wielkoformatowych fotografii.

„Archeomoderna. Sztuka i mity państwotwórcze na Pomorzu Zachodnim po 1945 roku” to tytuł wystawy przygotowywanej z okazji 50. rocznicy istnienia placówki oraz 75. rocznicy funkcjonowania jej bezpośrednich instytucjonalnych poprzedników (Muzeum Miejskie, Muzeum Pomorza Zachodniego), czyli polskiego muzealnictwa w mieście i regionie. Specyfika Szczecina w kontekście regionalnym (tzw. Ziem Odzyskanych) i w skali całego kraju pozwala przyjrzeć się zjawisku wzrastającego w latach 1945–1980 zbliżenia sztuk wizualnych oraz badań archeologiczno-etnograficznych. W stolicy Pomorza Zachodniego najsilniejszą pozycję w zakresie teoretycznych studiów nad kulturą po zakończeniu II wojny światowej zdobyło środowisko archeologiczne. W odróżnieniu od Wrocławia i Gdańska, Szczecin nie zdołał przyciągnąć wybitnych teoretyków sztuki współczesnej – plastycy funkcjonowali w symbiozie z prehistorykami, mediewistami i etnografami. Wykopaliska oraz centralnie sterowana propaganda „powrotu do Macierzy” zwróciły uwagę twórców na problem patriotycznie interpretowanej archaicznej formy. Kulminacja tego procesu nastąpiła w latach sześćdziesiątych XX wieku. Przez całą tę dekadę powstawały archaiczno-nowoczesne w formie pomniki i akcenty plastyczne w regionie, a także dominowało tak zwane malarstwo materii, bliskie formalnym efektom działań archeologiczno-konserwatorskich. Na wystawie, obok muzealiów z kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie, zgromadzone zostaną dzieła pochodzące ze zbiorów licznych polskich instytucji i osób prywatnych. Kuratorem wystawy jest dr Szymon Piotr Kubiak.

W grudniu w Szczecinie odbędzie się także finałowa prezentacja multimedialnego projektu „Pierwsze muzeum morskie w Odrodzonej Rzeczypospolitej. Warszawskie muzeum Stanisława hr. Ledóchowskiego”, który ma uświetnić obchody setnej rocznicy powrotu Polski nad Bałtyk. Wystawa ma na celu przedstawienie historii pierwszego Polsce Muzeum Morskiego oraz sylwetki Ledóchowskiego i jego działań, wynikających z głębokiego patriotyzmu, które miały na celu rozpropagowanie idei morskości w całej Rzeczypospolitej. Projekt składa się z projekcji w technologii VR, plenerowej wystawy planszowej, a także pokazów mappingu. Wcześniej pokazy organizowane będą między innymi w Gdańsku, Gdyni, Kołobrzegu i Świnoujściu. Projekt prowadzony przez dra Tomasza Budzana z Muzeum Narodowego w Szczecinie uzyskał wsparcie z Programu „Niepodległa”.

Na początek stycznia 2021 roku muzeum zapowiada także otwarcie ostatniej z wystaw stałych powstałych w ramach projektu Interreg VA „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość” – „Świt Pomorza. Starożytności Pomorskie”. Na wystawie w Muzeum Tradycji Regionalnych pokazane zostaną najcenniejsze obiekty z kolekcji archeologicznej MNS.

MUZEUM W DELEGACJI

Przygotowana przez Muzeum Narodowe w Szczecinie, Uniwersytet Warszawski oraz jedenaście polskich muzeów objazdowa wystawa „Barbarzyńskie tsunami. Okres wędrówek w dorzeczu Odry i Wisły” w styczniu zostanie pokazana w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej. Zaprezentowano na niej materialne świadectwa zdarzeń, które miały miejsce około połowy I tysiąclecia po Chrystusie. Przekształciły one trwale oblicze kulturowe i etniczne znacznej części Europy, w tym terenów położonych w dorzeczu Odry i Wisły. Wystawa opisuje czas przejścia między końcem starożytności a początkiem wczesnego średniowiecza.

Coraz intensywniejsza współpraca z sąsiedzkim Museum der Stadt Pasewalk (wspólnie realizowany projekt Pommern / Pomorze 2020) zaowocuje w lutym 2020 roku kameralną wystawą. W mieszczącym się w zabytkowej Prenzlauer Tor, niewielkim, ale intersującym muzeum, opiekującym się spuścizną Paula Holza, zostaną pokazane rysunki tego urodzonego w Riesenbrück, tuż koło Pasewalku artysty pochodzące z kolekcji szczecińskiego muzeum. Wystawę przygotowują dr Ewa Gwiazdowska oraz Anke Holstein.

Prezentowana przed dwoma laty w Szczecinie wystawa przygotowana przez Dział Kultur Pozaeuropejskich Muzeum „Zapatrzeni w niebo. Dogonowie i ich sztuka” trafi w czerwcu do Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce. Bohaterami wystawy są Dogonowie – lud zamieszkujący południowo-centralną część Republiki Mali. Od lat fascynują swoją kulturą i sztuką. Społeczność ta przechowuje w tradycji ustnej skomplikowaną i ezoteryczną wiedzę na temat powstania wszechświata, Ziemi i pochodzenia przodków dzisiejszych Dogonów. Zaprezentowane na wystawie obiekty sztuki dogońskiej stały się kanwą, wokół której skonstruowano opowieść o mieszkańcach Masywu Bandiagary, ich religii, wiedzy kosmogonicznej i mitologii.

Na grudzień 2020 roku zaplanowano kolejną odsłonę intensywnej współpracy z Bornholms Kunstmuseum. Tym razem na bałtycką wyspę trafią dzieła sztuki polskiej XIX i XX wieku z kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie. Ekspozycję przygotowuje dr Beata Małgorzata Wolska.